Insan-i Kamil

.

thomire xo gureto desto xo
wenda wayiro xo dano.* Metin Kahraman



Firik Dedeye ve bütün Insane´Kamillerimize saygilarimla...



Insane` Kamil


Milete De`sim;Xoj be sima bone ke sima wayire`Insane Kamilane.

Dersim milleti;helal olsun ki sizler Insan-i Kamillere sahipsiniz.


Eger yolunuz birgün Desim (Dersim)e düser ise yolda,sokakta,tarlada,bahce de,ziyaretlerde Kemeri Duzgin (Düzgün Baba) da,Sultan Baba da,Koye Jele ( Jel dagi) nda,Heniye Pil (Büyük Cesme) de kisacasi hayata dair her yerde onlara rastlayabilirsiniz.Hic yabanci gelmezler insana,yabancisi degildirler cünkü insanlarin.Hayatin yabancisi olmadiklari gibi.


Adlari bazen Se Wusen (Sah Hüseyin) olur bazen Bava Firik (Firik Dede), bazen Bava Nejdi(Yakin Dede) ,bazen Bomosur (Kizil Deli) bazense Bava Duzgin (Düzgün Baba),Bava Qemer (Kamer Dede),Khures tir.

Herbirinin ayri bir yasam hikayesi vardir,ayri bir kisilik tasisalarda insana dairhepsinin de ortak bir özelligi vardir:Dünyada maddiyata ait ne varsaonlarin hayatlarindan cikip gitmistir.Maddi bir varlik olan insani terketmis ve tanri ile bütünlesmislerdir.Artik onlar birer Insani Kamildir.

Elewi/Alevilik yada kendi dillerinde "Raa Heq"(Hak Yolu) dedikleri inanclari ile donanmis bu cografya gibi bilge kisiliklere sahiptir onlar artik...

Kerametleri vardir yani keramet sahibidirler.

Khures yedi kez sinanmistir.En son Bagin Kalesinde Alladdin Keykubat tarafindan alti devamli ates yakilan firina atilmis ve üc gün boyunca bu firinda bekletilmistir.Üc gün ates yakilmistir firinin altinda.Sakallari buz ile donmus halde firindan cikmistir üc gün sonra.Elinde bir bag üzüm ve karpuzu vardir.Asik Daimi bir deyisinde onun icin:

"Cele´ zimistanide bag-bostan ramito / Zemheri ayinda bag-bostan ekmistir" der.

Saci ve sakali uzun ve eteklerine kadar uzamaktadir.


Bava Duzgin diger adiyla Sa Heyder; bazen yilan bazense beyaz bir güvercin olan asasi ile bugün kendi adi ile anilan dagda ve tepelerde kecilerini otaran bir genc cobandir.Sey Mahmudo Khal in en büyük ogludur.Kisin korkunc denilecek kadar cok yagan karda hayvanlarini daga ******ürür ve onlara burc yedirir ve kecilerini doymus bir halde aksam evine geri getirir.Bu durum basta babasi olmak üzere köydeki herkesi sasirtir.Birgün babasi durumu ögrenmek icin gizlice arkasindan gider ve onu takip eder.Duzgin elindeki asasini agaclara vurmakta ve agaclar yesillenip dal vermekte ve kecileri de bu yapraklari yemektedirler.Hayvanlari babasini görürler ve sasirir bir sekilde bakakalirlar.Duzgin babasini görmez ve sirti dönük halde kecilerine:

-"Se bi simare yak sima piyemi Bava Khal di, mot bene vindene?" der.

-(Ne oldu böyle donup kaldiniz yoksa babam Bava Khali mi gördünüz?)

Arkasini döndügünde karsisinda gördügü babasidir.Babasini adi ile cagirdigi icin utanir ve ayagindaki lekanlariyla (leken) daga dogru kosmaya baslar.Ayagini atip bastigi yerlerdeki kayalarda izleri kalir.Bir daha köyüne,evine dönmez...

Bugün Dersimdeki Alevilerin kutsal saydigi yer olan Düzgün Baba da;yasadigi söylenen evinin kalintilari ve ayak izleri vardir.Tepe de üc tane dikili tas (Hire Kemeri -Üc Taslar),tastan akan bir cesme ve ziyareti ile insanlarin akin ettigi,kurban kesip Maz (Niyaz) verdikleri yerlerden biridir.Ici temiz insanlar bu cesmeden su icer olmayanlar ise cesme bir damla su vermezmis...

Bir Kirmancki/Zazaca gulvanginda (gülbenk) bu konu ile ilgili olarak:

...

Heliye´to vejiyo,sodiro,ko be ko fetelino

Bine`perune xo sipeo,sere´xo nexseno,

Gil semino...

Yelciye´Qalxeruno

Xiziro khalo kokimi qonage´tode

hurdi hurdi cerexino


Duzgin tora vejiya cevere´hazaru

Bianune´xo vindi meke

Toz ve reca xo mierze

Talubane´ x,xo vir ra meke

...

Kartalin cikmis,sabahtir dag dag dolasiyor

Kanatlarinin alti beyaz,üstü nakislidir
uclari gümüsten...
Elcisidir Kirklarin
Yasli Hizirdir o,senin konaginda
agir agir pervaz dönen

Düzgün senden cikti binler kapisi
Olmuslari kaybetme
Izlerine toz atma/kapatma
Taliplerini unutma

Bomosur (Kizil Deli) ise duvari yürütmüstür.Birgün Khures ile karsilasir ve kendisine mahareti,kerameti sorulur.Tas bir duvarin üzerine biner ve duvara "yürü" der.Khures ona:
-"Senin maharetin benimkinden daha üstün,ver elini öpeyim" der.Bu özelligi ile Khuresin Piridir artik.O gün bugündür Bomosurular Khresanlilarin pirleri,yol göstericileri olmustur.Bomosur`un Mazgirt ilcesi Muxundiye köyünde yasadigi söylenir.

Dersimde onlarca,yüzlerce Insane` Kamil ile karsilasabilirsiniz.Ak sakallari ve uzun saclari ile bu yüce insanlari gördügünüzde sasirmayin...

Insane´ Kamillerimimizin ellerinden,nur yüzlerinden öpüyorum...


----------------------------------------------

dipnot:
* damurunu almis eline,
sahibini cagiriyor.

*thomir/tamur:Genellikle Dersim Alevi Pirlerinin Cemlerde ve toplantilarda caldiklari,üc telli bir müzik aleti.

Metin Kahraman

Almanya - Kasim 2006

.