Yöreniz ve xızır inançları

sevgili dostlar
bildiğiniz gibi xızır ayı içerisinde bulunduğumuz bu günlerde
farklı yörelerde farklı xızır inanç ve ritüelleri var.sizlerde bulunduğunuz yörede xızırı nasıl karşıladığınızı merak ettim.

Bizde xızır şubatın 2.haftası yapılır.isteyenler 1 gün veya salı gününden başlayarak 3 gün oruç tutulur.
perşembe günü miyaz adında (KETE)lokma dağıtılır evlere maddi olanakları yerinde olanlar kurban keser.
Akşamda dede varsa yakın yerlerde oraya gidilir cem yapmaya yada o bölgede bulunan en büyük aile büyüğünün evinde toplanarak topluca deyişler okunur dua edilir.

ve birde xızır ayı boyunca her perşembe çerağ yakılır.çerağ çeşitli yatırlar üzerinden alınan taşlar var biz onlara teberik diyoruz .bu taşların yanına
üç büçuk eşit boyutlarda kesilmiş bezleri yağlayarak çerağ yakılır ve bir bardak su konulurak bir tepsinin üzerinde bir odaya konulur.çerağ söndükten sonra o su evdeki herkes tarafından içilir.

bizimki böyle,sizlerinki nasıl

Dersim’de Hızır Orucu, bir aya yayilan ve asiretler arasinda dönüsümlü olarak kutlanilan bir oructur.Dersimliler bu aya "Asma Xizir" (Hizir Ayi) da derler.

Hızır Orucu, Hızır ayı da denilen Ocak (Çele) ayının, tam olan birinci haftasında başlar.Xizir Orucu Sali,Carsamba ve Persembe günleri tutulur.
Son gün niyazlar(Miaz)dagitilir,kurbanlar kesilir ve Cem törenleri düzenlenir.Her asiretin yada köyün orucunun farkli haftalara denk gelmesinin bir sebebi de; Pir,Rayber ve Mürsitlerin yaptiklari dini ayinleri ayni anda yapamadiklarindan olsa gerek.Bütün taliplere ayni anda ulasilamiyacagi icin böyle olmasi dogaldir da.

Dersim yöresinde Xizir Orucu:
Birinci hafta Demenanlılar/Demenan bölgesi (Demenu / Demenizu),
İkinci hafta Haydaranlılar /Haydaran bölgesi (Heyderu),
Üçüncü hafta Balabanlılar ve Pülümür-Tasiniye ( Balabanu,Tasıniye),
Dördüncü ve son hafta da suyun öteki tarafinda kalan Tercan ve Çayırlı tarafında tutulur.
Bu ayda diger aileler ile iliskilere cok dikkat edilir.Kavga ve kargasadan sakinilir,uzak durulur.

Cemler; Pir önderliginde toplanan cemaatin genis katilimi esliginde yapilir ve köydeki herkes burada hazir bulunur.Darginlar,küskünler baristirilir.Dargin aileler birbirlerine "Saya Xizir" (Hizir Elmasi -bu bir simgedir-) verir ve bir daha kavga ve haksizlik etmiyecekleri üzerine yemin ederler.
Eskiden Thomir denilen üc telli cura diyebilecegimiz bir saz esliginde yapilirdi.
Pir bu toplantilarda kerametini de gösterirdi.
Ali Kemalinin ve Nuri Dersiminin anlatimlarindan 1900lerin baslarinda 1000-1500 arasi insani kaplayacak büyüklükte Cemlerin yapildigini ögrenebiliyoruz.Kistim Mari ve Evliyasi buna bir örnektir.

hatırlıyorumda iki arkadaşım hızırellez ayında iki yaşlı kılığına girmişti.ev ev yiyecek eşyası toplamışlardı.kimin gönlünden ne koparsa..sonrada herkes bir araya gelip toplanan yiyeceklerle yemek yapılmış yenilmişti.böyle bir eğlence düzenlenmişti.Bende Elbistan yöresine ait olan hıdırellez kültürünü bir alıntıyla aktarmak istiyorum..



Hızır Ellez kültürü ve Yaşlı büyüklerimizle olan söyleşi....



Genel kabule göre; Hıdırellez adı, Hıdır (yada Hızır) ile İlyas (Ellez) isimlerinin birleşmesinden oluşmuştur. Anadolu halkı arasında ki yaygın inanışa göre Hızır (Hıdır) karaların, İlyas da denizlerin hakimidir. Bir yıl boyunca biri denizde biri de karada yaşar. Bu ermişler yılda bir kez buluşurlar. Halk bu buluşmayı kutlamak için 6 mayısta bir araya gelip çeşitli etkinlikler yapar, eğlenceler düzenler, adaklar sunar ve tanrıdan bolluk, bereket diler. Yöremizde aynı gelenek; Hıdır bayramı olarak kutlanır ve yerel takvimde “Haftaye Xıdır” olarak kabul edilir. Yine diğer bölgelerin aksine 6 mayısa denk gelmez, mart ayının ikinci haftasına denk gelir.
Zaman; alıp götürmesin dedelerimizin, ninelerimizin hafızalarını dipsiz kuyulara bilinciyle, Hızır yoldaşım ola! deyip Bir “evorqe xıdır” akşamı düştüm Hızır’ın ardına. Hızır sırdaşım ola. Yaşamı anlındaki çiti gibi dolambaçlı Xone nineye sordum ilk soruyu.


“Hıdırellez’ e başlamadan bir gün önce evler temizlenir. Çocukların üstü başı temizlenir, tırnakları kesilir. Hıdırellez’ e temiz girilir. Hıdır haftası boyunca isteyen 3 isteyen 7 gün oruç tutar. Oruç bitene kadar banyo yapılmaz, tırnaklar kesilmez, erkekler tıraş olmaz. Ev süpürülürken süpürgenin ucu yakılır havaya kalkan tozlar Hızıraliyeselamın üstüne gitmesin diye. Hızır orucu tutulmadan önce evin içindeki ocağa büyük bir kütük konulur. Kütük bitene kadar söndürülmez. Hızıraliyeselam gelip kendini ısıtsın diye. Bu kütüğün közünün birazı saklanır. İsteyenler ahıra isteyenler evinin içine asarlarmış. Yaşlılar şöyle dermiş;
Hınde pazi xa dinın pazi va pır bı
Hınde xorini xa dinın xorina va pır bı
Yani koyunlarınızın yanına bırakın koyunlarınız çoğalsın,
yiyeceğinizin yanına indirin yiyeceğiniz artsın.

Közün birazı da olası hastalıklara karşı saklanır. Çocukların yüzünde çıkan yaralara bu közden sürülür. Adına hıdırellez merhemi denir. Közün arda kalanı temiz bir yere bırakılır. Kesinlikle ayak altına atılmaz ve yaşlılar şöyle der;
Av xoliye Hızıra
Kasi la sar magarinın
Hıdır haftası boyunca evin bir köşesine soğan asılır. Oruç haftası bittikten sonra ev soğanı kırarak yer. Hızırın bolluğu bereketi evden ayrılmasın. Yine oruç boyunca ev içerisinde olsun komşular arasında olsun kimse kimseyle kavga etmez, küfürlü konuşulmaz. Kimse kimseyle dargın olmaz. Herkes birbiriyle iyi geçinir ki Hızıraliyeselam evlerinden ayrılmasın. Kapılar hızlı kapatılmaz, kitlenmez ki Hızır içeriye gelsin. Kapılar kapatıldığı zaman evin yaşlısı şöyle der;
Mole va naşavitin
Hızır matırsınin
Derı lı sar pevomadın

( Evi yanmayasıcalar
Hızırı ürkütmeyin
Kapıları kapatmayın üstüne)
Hızırellez de un, buğday, şeker, tarhana vb çuvallarının ağzı çık bırakılır. Hızır gelip payını alsın diye. Eğer bu yiyeceklerin üzerinde el izi varsa, Hızır’ın evlerine geldiğine inanılır. Artık o eve bolluk, bereket gelmiştir. Yine Hıdır orucunun bittiği akşam bir leğene un konuluyor, kapılar kilitleniyor. Sabah erkenden kalkıp unda el izi olup olmadığına bakılıyor. Eğer el izi varsa o ev mutlaka kurban kesiyor. Eğer unda el izi yoksa erkenden; daha kimse suya gitmeden çeşmeye gidilir, su getirilir. Bu suya zemzem suyu denir. Bu suyla hamur yoğrulur. Kömbeler yapılır, tüm köye dağıtılır. O dönemde pek yap bulunmadığı için tarlalardan temiz toprak toplanır, elenir ve sacın üzerine konur. Bu toprak iyice kızarana kadar beklenir. Sonra hazırlanman kömbeler bu toprak üzerine indirilir yapışmasın diye. Üzeri başka bir sac ile kapatılır. Bu sacların altına ve üstüne köz konur ve pişirilir. Kömbe yapılırken Hızır, Hazır, Nazır deyip kömbeyi yaparlar.Bu kömbeye “Kıllore Hıdır” denir. Kömbeler piştikten sonra evin en yaşlısı tarafından ikiye bölünür. İlk parçası evin en küçük çocuğuna verilir. Çocuk bolluk bereket içinde büyüsün diyedir. Kömbeler konu komşuya dağıtılır. Bir kısmı da alınır, köylüyle birlik te köyün yakınında ki ziyaretlere gidilir. Orada dilekler tutulur, oyunlar oynanır, yiyip içip geri dönülür.
Kömbeler dağıtılırken; “Hızır iro zıkke xa terkır” (Hızır bu gün karnını duyurdu) denir. Hızır’ ın kömbesini yapmayan evler için; “Kıllora Hızır nakırın, Hızır lı molon buye Hınzır” (Hızır’ın kömbesini yapmadılar, Hızır zalim oldu evlerinde) denir. Yine Hıdır haftası sonunda kurban kesmeyen ailelerin eğer hayvanları rahatsızlanırsa hemen sağlıklı bir hayvan kurban kesilir. Bu kurbanın hepsi dağıtılır. Kesinlikle bir parçası bile evde bırakılmaz. Hızır’ın nevsi evlerinde kalmasın diye. “Navsa Hızır katya mole ma” (Hızır ‘ın nevsi malımıza girmiş) denir.
Hıdır orucu bittikten sonra, oruç tutanlar temizliklerini, banyolarına yaparlar, tırnaklarını keserler, erkekler tıraşlarını olurlar. Özellikle çocuklar temizlenip, giydirilir.
Yöre de Hızır’a bağlılık elbette “Hıdır Haftasıyla” sınırlı değil. Yöre insanımızın tüm gündelik yaşamında “Hızır kültüne” rastlamak mümkün. Her şeyden öncesi; “Hızır hewola vabı” (Hızır yoldaşın ola) gibi iyi dileklerde bulunulan bir kalp sözü hepimiz duymuşuzdur. [/b]

xızır ayında bekarların yaptığı bir geleneği aktarmayı unutmuşum.Metin abide unutmuş galiba.
xızırın son günü bekarlara özel tuzlu miazlar yapılır.Bu tuzlu miazları yiyen gençler ogün su içmeyerek uyurlar.Rüyalarında kendilerine su veren kişiyle evlenileceğine inanılır.
bende yapmıştım .
ama kimseyi göremedim
bunu çoğu kişiye sordum gören var mı falan diye ama sanırım çocukken kandırmaya çalışarak evet demişlerdi.
Bu sene yeniden mi denesem acaba . nişanlı sayılırım ama
yine bir deneyim belki görürümm belli olmaz

Zeynep Cengiz demiş ki:

Evet biçok şeyi unutmuşuz Rinda ablamın dediği gibi o eğlenceleri biliyorum geçen sene burda da yapmışaldı.

Ve Zazan ablamın dediği şeyide duydum hep diyolar ama bana pek inandırıcı gelmiyo ablam sen bu sene dene nişanlı sayılırım diyosun bidene bakalım nişanlı sayıldığın kişiyimi görecen hani evleneceğin kişiyi göreceksin diyolar ya sen bi dene eğer nişanlını görürsen belki bize yıllardır dedikleri şeyin birazda olsa doğruluğuna inanırım.

tamam canım sizler için kendimi kobay olarak kullanacağım
aslında doğru çıkıp çıkmaması önemli değil.İnanç ve ritüellerimizin kaybolmaması için bazı geleneklerin sürdürülmesi gerektiğini düşünüyorum.
deneyeceğim eğer çıkarsa yazarım buraya

Sevgili ZOZANB,
kültür ve değerlerimizin kaybolmaması adına kendini kobay olarak kullanman çok güzel:) Alevilik kültürüne sahip çıkan biri olduğun için, Seni bu konuda kutluyorum..


Sevgili ZEYNEP, denemekte fayda var öyle değilmi;)

rinda demiş ki:

Sevgili ZEYNEP, denemekte fayda var öyle değilmi;)

Ablacım ben daha önce denedim olmadı ondan Zozan ablama dene dedim ben de feministlik var ondan olmuyo herhalde:D

Zozan ablama bende teşekkür ediyorum valla çok güzel bir konuya değindin.

Ya bende deneyecem karar verdim bakalım bu sefer nolacak ya sırf meraktan acaba denilenler doğrumu diye

rinda demiş ki:

Sevgili ZOZANB,
kültür ve değerlerimizin kaybolmaması adına kendini kobay olarak kullanman çok güzel:) Alevilik kültürüne sahip çıkan biri olduğun için, Seni bu konuda kutluyorum..


Sevgili ZEYNEP, denemekte fayda var öyle değilmi;)

sevgili rındacım
işin espirisi bir yana dediğim gibi kültürümüzün bir parçası bunlar ve gün geçtikçe bazıları unutulmak üzere.Ve hepimizin sahip çıkması lazım

Sevgili Zozan;

Xızır ayında yaptığmız şeyler tamamen aynı.
Tuzlu kete bizde de vardır. Bir kez bende denemiştim. Birebir kişi görmesemde, ona yakın bir şey görmüştüm. yada ben kendimce öyle yorumluyorum.
Bizde ayrıca, çerağlar yakıldığı gece, aynı odaya lokmada bırakılır. Xızırın ya eli ile lokmaya dokunduğu düşünülürdü.