BİR DÖNEMİN ŞAİRLERİ

Sevgili Arkadaşlar,

Yakın tarihimizde öyle bir dönem vardır ki, o dönem, şairlerin ve ressamların dönemidir.

O dönemdeki şairleri burada buluşturmak istedim.

Araştırabildiğim kadarıyla Aragon, Eluard, Ritsos, Prevert, A.Josef, Neruda, Mayakovski, Lorca...

Şu an hatırladığım isimler bunlar..Hatırladıkça ilave edeceğim..Desteklerinizi bekliyorum..

Sevgilerimle

ARAGON
(1897-1982)
Komünist, şair, roman yazarı…onu tanımlayan birkaç sözcük..Sürrealizmin kurucusu ve en önemli Fransız şairlerinden biri..

Onunla çoğumuz Livanelli’nin Mutlu Aşk Yoktur şarkısı nedeniyle karşılaştık. Bizce en bilinen şiirini yazmadan geçmek olmaz..


MUTLU AŞK YOK Kİ DÜNYADA

Aslında hiçbir şey kâr değil insana
Ne gücü ne zayıf yanları ne de yüreği
Gölgesi bir haç gölgesidir kollarını açsa
Ve kırar göğsüne bastırırken sevdiği şeyi
Tuhaf bir ayrılıktır hayatı kapkara
Mutlu aşk yok ki dünyada

Hani giydirilmiş erler bir başka yazgıya
İşte o silahsız askerlere benzer hayatı
Sabahları o yazgı için uyanmış olsalar da
Tükenmiştirler ve kararsızdırlar akşamları
Söyle yavrum şu sözleri ve sakın ağlama
Mutlu aşk yok ki dünyada

Güzel aşkım tatlı aşkım çıbanım derdim
Yaralı bir kuş gibi taşırım seni şuramda
Ve görmeden bakanlar şu halimize bizim
Süzdüğüm sözleri söylerler benden sonra
Ve her şey der demez ölür iri gözlerin uğruna
Mutlu aşk yok ki dünyada

Yaşamayı öğrenmek bizimçin geçti çoktan
Ağlasın gece içinde kalplerimiz yan yana
En küçük şarkıyı mutsuzluktur kurtaran
Her ürperiş borçlu baştan bir hayıflanmaya
Ve her kitar havası beslenir hıçkırıkla
Mutlu aşk yok ki dünyada

Acılara batmamış bir aşk söyle bana
Yıkmamış kıymamış olsun bir aşk söyle
Bir aşk söyle sarartıp soldurmamış ama
İnan ki senden artık değil yurt sevgisi de
Bir aşk yok ki paydos demiş gözyaşlarına
Mutlu aşk yok ki dünyada
Ama şu aşk ikimizin öyle de olsa

Çeviri: Cemal Süreya

ELSA’NIN GÖZLERİ

Öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de
Bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm
orada bütün ümitsizlikleri bekleyen ölüm
Öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde

Uçsuz bir denizdir bulanır kuş gölgelerinde
Sonra birden güneş çıkar o bulanıklık geçer
Yaz meleklerin eteklerinden bulutlar biçer
Göklerin en mavisi buğdaylar üzerinde

Karanlık bulutları boşuna dağıtır rüzgar
Göklerden aydındır gözlerin bir yaş belirince
Camın kırılan yerindeki maviliğini de
Yağmur sonu semalarını da kıskandırırlar

Ben bu radyumu bir pekbilent taşından çıkarttım
Benim de yandı parmaklarım memnu ateşinde
Bulup yeniden kaybettiğim cennet ülke
Gözlerin Perumdur benim Golkondum, Hindistan'ım

Kainat paramparça oldu bir akşam üzeri
Her kurtulan ateş yaktı üstünde bir kayanın
Gördüm denizin üzerinde parlarken Elsa'nın
Gözleri Elsa'nın gözleri Elsa'nın gözleri.

Türkçesi: Orhan Veli Kanık

Sevgili Arkadaşlar,

Yannis Ritsos, bizlerle aynı topraktan aynı iklimden ve olasılıkla kan kardeşimiz olan şairlerden biri..
Faşizme karşı savaştığı yıllar hariç, neredeyse tüm hayatı boyunca sürgün yaşayan bir şairdir Yannis Ritsos..(1909-1990)

Şiire, aşka ve ölüme inanarak yaşadı. İşte bu yüzden, ölümsüzlüğe inandı. Çünkü o dizelerin ölümsüzlüğünü keşfetmişti. O, dünyayı yazdığı sürece var olduğunu, dünyanın da ancak böyle var olacağını düşünüyordu..

Birkaç örnek, onun şiirlerinden..

YALINLIĞIN ANLAMI

-Yalın şeylerin arkasına gizleniyorum beni bulasın diye-

Beni bulamazsan eşyayı bulacaksın,
elimin dokunduğu şeylere dokunacaksın,
parmak izlerimiz karışacak birbirine.

Ağustos mehtabı ışıyor mutfakta
kalaylanmış bir tencere gibi
boş evi ve evin diz çökmüş sessizliğini aydınlatıyor
sessizlik hep öyle diz çökmüş gibi kalıyor

Her sözcük bir geçittir
bir buluşmaya, çoğu zaman vazgeçilen,
işte o zaman doğrudur o sözcük:
buluşmakta direttiği zaman


Çeviri: Cevat Çapan

BİRDEN

Sessiz gece
Sessiz
Ve sen vazgeçtin beklemekten.

Nerdeyse dingindi her yer.
Birden, orda olmayan kişinin
o canlı dokunuşunu duydun yüzünde

Gelecek

Sonra kendi kendine çarpan
pancurların sesi

rüzgar çıktı

ve az ötede
kendi böğürtüsüyle boğuluyordu deniz..

Çeviri: Cevat Çapan..

NEREDEYSE EKSİKSİZ

Biliyorsun
ölüm diye bir şey yok diyor
adam kadına

Biliyorum, evet
artık öldüğüme göre
diyor kadın

İki gömleğin de ütülendi,
çekmecede,

sadece küçük bir gül
benim özlediğim..

Çev: Cevat Çapan

RENE CHAR (1907-1988)

Bir Fransız şairi daha..Rene Char, 2.Emperyalist savaşta Fransız Direniş hareketine katılmış ve direnişçilerin önde gideni olmuştur.
Aydın olmanın sorumluluğunu taşıyan insanlardan biridir. Siyasetle çok ilgili olmasına karşın hiçbir siyasal partiye üye olmamıştır.
Şiirlerinde imgelerin zenginliği göze çarpar.

O, sözcükleri boş yere harcamayacak kadar çok sevmiştir.

ÇIKIŞ

Söndü her şey:
Gün, iç-ışık.
Ağrılı kütle,
Bulamıyordum gerçek zamanımı,
Evimi.

Kötü ölmüş, ölülerin rahvanı
Çalarken bütün boşluklarda
bulutlu bir gökte
sınırsızlaşıyordum.

Bir yerin olmayanından beslenip,
Adım adım avunarak biraz

Dolu olacaktır omzumun
Savaştığı bağ,
Güneşle onsuz ve….


Türkçesi: Enis Batur

SEVDİĞİMİN GİYSİSİ…

sevdiğimin giysisi deniz feneri mavi
öpüyorum yalımını yüzünün
ışınların gizli bir sevinçle uyuduğu

seviyorum, hıçkırıyorum. dipdiriyim
ve senin yüreğin bu sabah yıldızı
kızaran, o yengi saatinde
savaşı başlamadan burçların

rüzgarlarla yaralanan
yelkene dönsün etim
senden uzakta
çeviri: cevat çapan

Konstantin Kavafis (1863-1933)
İstanbullu bir ana-babanın oğlu. İskenderiyede doğdu. Daha sonra aile İstanbul'a döndü.
Kavafis, Sular idaresinde çalıştı. Şiire İstanbul'da başladı. Tekrar İskenderiye, Kişisel özellikleri titiz, dikkatli, dalgacı, zeki, sevimli, huysuz, bencil, çağıyla ilgilenmeyen, tarihi bilgisi zayıf.
Kendisi çokaz yazan bir şair olarak bilinmektedir. 1933 yılında yakalandığı bir hastalıktan kurtulamayarak vefat etmiştir.

Şiiri, gözlerinin önünde geçen iki çocuğun güzelliğinde görmüştür.

En bilinen Kent isimli şiirini aşağıya aldım.


KENT

dedin "bir başka ülkeye, bir başka denize gideceğim.
bundan daha iyi başka br kent bulunur elbet.
yazgıdır yakama yapışır neye kalkışsam;
ve yüreğim gömülü bir ceset sanki.
aklım daha nice kalacak bu çorak ülkede.
nereye çevirsem gözlerimi, nereye baksam
hayatımın kayıp yıkıntıları çıkıyor karşıma,
yıllarıma kıydığım, boşa harcadığım."

yeni ülkeler bulamayacaksin,
başka denizler bulamayacaksin.
bu kent peşini birakmayacak.
ayni sokaklarda dolaşacaksın.
ayni mahallede yaşlanacaksın;
ayni evlerde kır düşecek saçlarına.
bu kenttir gidip göreceğin yer. bir başkasını umma -

bir gemi yok, bir yol yok sana.

değil mi ki, hayatına kıydın burada
bu küçücük köşede,
ona kıydın demektir bütün dünyada.

Çeviren: Barış Pirhasan, Erdal Alova

İTAKİ

İtaki’ye doğru yola çıktığın zaman
yolunu uzatmaya bak
serüvenler, bilgilerle uzasın yolun.
Lestrigonlar’dan ve Kikloplar’dan
Azgın Poseidon’dan korkma.
Bunları görmiyeceksin zaten, düşüncen
soylu ise ve seçkin bir duygu
dolmuşsa ruhuna ve gövdene.
Lestrigonlar, Kikloplar
ve azgın Poseidon, çıkamayacak karşına
onları ruhunda taşımıyorsan
ruhun onları çağırmayacaksa

Çeviren: İsmet Özel

Yürek Yolcularina ithaf olunur...

Bütün yaptıklarımdan ve bütün söylediklerimden
Kimse anlamaya çalışmasın kim olduğumu
Bir engel vardı, bir engel, bütün eylemlerimi
Ve baştan aşağı tutumumu değiştiren
Hep bir engel vardı tam konuşağım sıra
Susturuverirdi beni
En göze çarpmamış davranışlarımdan
En kapalı sözlerimden, yazdıklarımdan
Yalnız onlardan anlaşılabilirim.

Ama belki de değmez bunca çabaya
Bunca dikkate, gerçekte kim olduğumu bulmak,
Daha güzel bir toplumda, ilerde
Bir başkası tıpkı bana benzeyen
Çıkar kuşkusuz, yaşar özgürce.

Paul Eluard,

Ünlü Özgürlük şiirinin yazarı. Bilindiği gibi bu şiiri ilk önce eşi için yazmış ama içine sinmemiş olmalı ki, şiirin temasını özgürlük olarak değiştirmiş.

Çocukken ağır bir akciğer hastalığı geçirdiği için iyi bir eğitim alamamış.

Eluard da tıpkı Rene Char gibi bir direnişçi. Ben bu şairleri en çok da bu yüzden seviyorum zaten. Neyse, kişisel duygularımı işin içinden çıkarayım. Eluard direniş süresince tanınmamak için sürekli yer değiştirmek zorunda kalmış ama gittiği her yere de muhteşem kütüphanesini de taşıdığı söylenir.

Gerçek şiirin gerçek dünyayı dile getirmek zorunda olduğunu söylemiştir.

SENİ SEVİYORUM

Tanımadığım bütün kadınlar adına seviyorum seni
Yaşamadığım bütün çağlar adına seviyorum seni
Enginlerin kokusu sıcak ekmeğin kokusu adına
İlk çiçekler adına eriyen kar adına
İnsanın ürkmediği temiz kalpli hayvanlar adına
Sevmek adına seviyorum seni
Sevmediğim bütün kadınlar adına seviyorum seni

Kim yansıyor bana sen değilsen ben kendimi pek az görüyorum
Sensiz uzayıp giden bir çöl görürüm yalnız
Geçmiş ile bugün arasında
Bütün bu ölüler vardı atlayıp geçtiğim samanın üzerinde
Delemedim aynamın duvarını
Yaşamı sözcük sözcük öğrenmem gerekti bana
Unutur gibi

Benimki olmayan bilgeliğin adına seviyorum seni
Sağlık adına
Yalnız kuruntu olan her şeye karşı seviyorum seni
Zorla tutmadığım bu ölümsüz yürek adına
Sen kuşku sanıyorsun kendini oysa akılsın
Sen başıma yükselen güneşsin
Güvendiğim zaman kendime.

ÖZGÜRLÜK

okulda defterime
sırama ağaçlara
yazarım adını

okunmuş yapraklara
bembeyaz sayfalara
yazarım adını

yaldızlı imgelere
toplara tüfeklere
kralların tacına

en güzel gecelere
günün ak ekmeğine
yazarım adını

tarlalara ve ufka
kuşların kanadına
gölgede değirmene yazarım
uyanmış patikaya
serilip giden yola
hınca hınç meydanlara adını

ey özgürlük!

kapımın eşiğine
kabıma kacağıma
içimdeki aleve

camların oyununa
uyanık dudaklara
yazarım adını

yıkılmış evlerime
sönmüş fenerlerime
derdimin duvarına

arzu duymaz yokluğa
çırçıplak yalnızlığa
yazarım adını

geri gelen sağlığa
geçen her tehlikeye
yazarım ben adını, yazarım

bir sözün coşkusuyla
dönüyorum hayata
senin için doğmuşum haykırmaya

ey özgürlük!

PABLO NERUDA

14 yaşındayken bir gazetenin sanat yönetmenliğini yapacak kadar yeteneklidir.

20 yaşlarındayken 20 Aşk Şiiri ve Bir Umutsuz Şarkı isimli şiir kitabını yayınlamıştır ki, bu kitap her zaman elimin altında olan kitaplardan biridir.

Daha sonraki hayatında konsolosluk ve sürgünlük vardır. İki ayrı uçta bir yaşam..

Sürgün yaşadığı ülkelerden biri de İtalya'dır ve eğer bulabilirseniz o günleri ile ilgili olarak çekilmiş Postacı filmini izlemenizi isterim.

Ben onu 12 yaşından beri tanıyorum ve çok severek okuyorum. 1973 yılında ölmüş de olsa onunla dostluğumuz bu kadar eski..
Ve eski dostluk nedeniyle de onun şiirleri benim için özeldir.

Çünkü o şiirlerini kitaplarda hapsedilmek, ay, su ya da düzenin değişmez temelleri için değil
insan için yazmıştır..

20.AŞK ŞİİRİ

Bu gece en hüzünlü şiiri yazabilirim.

Şöyle diyebilirim: “Gece yıldızla dolu
ve yıldızlar masmavi titreşiyorlar uzakta”

Şakıyarak dönüyor gökte gece rüzgarı.

Bu gece en hüzünlü şiiri yazabilirim.
Sevdim ben onu, o da beni sevdi bir ara.

Kollarıma aldım bu gece gibi kaç gece.
Kaç defa öptüm onu sonsuz göğün altında.

Sevdi beni o, ben de bir ara onu sevdim.
O iri durgun gözler sevilmez miydi ama.

Bu gece en hüzünlü şiiri yazabilirim.
Yokluğunu düşünüp, yitmesine yanmakla.

Duyup geceyi, onsuz daha engin geceyi
Ota düşen çiy gibi düşmekle şiir cana.

Ne gelir elden, sevgim onu tutmadıysa.
Gece yıldız içinde, o yoldaş değil bana.

Hepsi bu. Uzaklarda şarkı söylüyor biri.
Yüreğim dayanamıyor yitmesine kolayca.

Gözlerim arar onu, yaklaştırmak ister gibi.
Yüreğim arar onu, o yoldaş değil bana.

Aynı gece ağartıyor, aynı ağaçları.
Bizler, ah, o zamanki bizler değiliz ama.

Artık sevmiyorum, ya nasıl, nasıl sevmiştim.
Sesim arar rüzgarı ulaşmak için ona.

Ellere yar olur, öpmemden önceki gibi.
O ses, ışıl ışıl ten ve sonsuz bakışlarla.

Artık sevmiyorum ya, severim belki de.
Ne uzundur unutuş, ah ne kısadır sevda.

Böyle gecelerde kollarıma aldım çünkü,
yüreğim dayanamıyor yitmesine kolayca.

Belki bana verdiği son acıdır bu acı,
belki son şiirdir bu yazdığım şiir ona.

Çeviri : Sait Maden

HER ZAMAN

Bin yıl bile aşındırsa adımlar bu meydanı
onlardan dökülmüş kanı silemezler buradan.

Ve donuklaştırılamaz düştüğünüz an
binlerce ses bu sessizliğe teğet geçse de.
Yağmur boğabilir belki alanın taşlarını,
ne ki söndüremez sizin alevli adlarınızı.

Binlerce gece çökecek buraya kara kanatlarıyla
ne ki silemeyecek bu ölülerin beklediği o günü.

Bu koca dünyada bir çok halkın beklediği
o gün, acıların son günü.
Hakkın günü fethedilmiş kavgada,
ve sizler, kavgada düşmüş kardeşler, sizler sessizliğinizle,
o kudretli günde bizimle olacaksınız,
o sonsuz kavgada, o sonsuz gündeki gibi.

Türkçeye çeviren: İsmail H. Aksoy

Ne kitaplar beni ağulasın diye yazdım,
Ne de zambak peşinde koşan;
Acemi çaylaklar için!
Ayı ve suyu dileyen
Basit kişiler için yazdım:
Düzen isteyen, ekmek ve şarap isteyen
Alet ve gitara isteyen
Basit halklar için
Halk için yazdım,
Şiirimi köylü gözleriyle okuyamayan.
Yaşantımı zehir zıkkım eden hava
Ve bir satır, kulaklarına ulaşacak bir gün:
İşte o zaman,
Başını kaldıracak basit emekçi
Ve taşlarla dövüşen madenci gülümseyecek
Alnını kaldıracak kürek işçisi
Ve şahane balığın pırıltısını daha iyi görecek
Balıkçı;
Ve elleri tutuşacak
Ve biraz yıkanınca
Kokulu sabunlar içindeki çarkçı
Bakakalacaklar şiirlerime
“Belki bir arkadaştı” diyecekler [/size]

İnandım öleceğime ve duydum yakınındaki soğuğu
sesin kaybettiğim yalnız ömrümde,
ağzın günümdü benim ve toraktaki gecem
ve tenin öpücüklerime kurulmuş ülke.

Demek şu an defterler tükendi
dostluklar, üst üste birikmiş hazineler,
ikimizin kurduğu şu pırıl pırıl ev:
her şey son verdi varlığına ayırıp gözlerini.

Çünkü aşk, kıydığında yaşam bize
yüksek bir dalgadır dalgaların arasında
ama yazık eğer ölüm kapımızı çalıyorsa

Yalnız senin bakışındır boşluğu engelleyen
senin parıltındır yalnız yok oluşun karşısında:
ve yalnız senin aşkındır geceyi kapayan yeniden:

Şair ve senaryo yazarıdır.

J.Prevert 1950'li yıllarda ülkemizde çok sevilen bir şairmiş. Oysa şu an çoğumuz bu şairin adını belki de duymadık.

Toplumcu bir şair. Toplumcu şiirlerinde ise umutlu olmayı hep en ön plana almış.

Kimi şairler vardır sadece duyguları ile yazarlar. Kimi şairler vardır zekaları ile yazarlar.

Prevert ise halk edebiyatından gerçeküstücülüğünü alarak, onu zekasıyla birleştirerek şiir yazmış.

Birçok şiiri ülkesinde bestelenmiş ve kendisi gibi siyasal duruşu toplumcu olan şarkıcılar tarafından seslendirilmiş.

GEÇEN YIL, GEÇEN YILI YAŞADINIZ MI?

Bu yılınızı iyi geçirdiniz mi?
Hiç sevindiniz mi sağlıklı olduğunuza?
Gün ışığı ile uyanıp,
kaç kez güneşin doğuşunu izlediniz?

Kaç kişiye armağan aldınız
hiç nedeni yokken

Bu yıl
yeni doğmuş bir bebek
hiç parmağınızı sıkıca tuttu mu?
Ve siz kokladınız mı onu?

Yaz gecelerinde ne kadar çok yıldız
olduğuna şaşarak baktınız mı?

Kendinize kaç kez oyuncak aldınız?
Kaç kez gözlerinden yaş gelene dek güldünüz?

Hiç yaşlı bir ağaca sarıldınız mı?
Ve ardından çimlere uzanıp,
çocukluğunuzdan kalan bir şarkıyı
mırıldandınız mı?

Hiç taş sektirdiniz mi, suya ya da denize
Kaç kez kuşlara yem attınız
dalındayken kokladınız bir çiçeği?

Bu yıl kaç kez gökkuşağı gördünüz?
Ya da hediye alan bir çocuğun
inanılmaz ışığını gözlerindeki

Kaç kez mektup aldınız?
Eski bir dostunuzu aradınız?
Kaç kez biriyle barıştınız?
Kaç kez fark ettiniz
aslında mutlu olduğunuzu?

İyi bir yıl
böyle küçük şeylere bağlıdır
bunu düşündünüz mü hiç?

Yeni yılda düşünün

YAYILIN ÇİMENLERİN ÜSTÜNE
ACELE EDİN
ER YA DA GEÇ
ÇİMENLER YAYILACAK ÜSTÜNÜZDE..

<BLOCKQUOTE id=46d60c5d>
ÇİÇEKÇİDE

Sen çiçek satılan yere gittin adamım

Çiçek beğendin çiçeklerden

Çiçekçi ne yaptı aldı çiçekleri sardı
Sen ne yaptın elini cebine attın

Para için attın çiçekler için
Ama ölüm bu sıra beklemez ki
Bir acı duydun kalbinde elini göğsüne attın
Sen öldün adamım oracıkta öldün
Bir adım atmaya olanak yoktu

Olduğun yerde yığıldın kaldın

Peki para ne oldu para gitti
Para yuvarlandı gitti yere
Çiçekler durur mu tabii onlar da
Hepsi düştü hepsi aynı zamanda

Sıra çiçekçiye geldi
Sıra çiçekçiye geldi o düşmedi
O dilini yuttu kaldı orda
Bu dönen parayla
Bu perişan çiçeklerle
Bu ölen adamla...



Bir keder aldı yürüdü ortalıkta
Bir şeyler yapılmak isterdi
Ama zavallının biriydi çiçekçi
Ne yapsındı
Ne etsindi
Bilmiyordu...
Oysa yapılacak çok şey vardı
Bu ölen adamla
Bu perişan çiçeklerle
Bu dönen parayla
Bu yuvarlandığı yerde dönen
Ve hiç durmayan bir daha...

Çeviri: Cemal Süreya</BLOCKQUOTE>

AİLE HAYATI

Anne yün örüyor,
oğul savaşıyor.
Anne buna hiç şaşmıyor.

Anne yün örüyor
Baba tecimle uğraşıyor
Oğul savaşıyor
Baba bu işe şaşmıyor

Peki oğul ne diyor bu işe?

Oğul hiç ama hiç bir şey demiyor.

Anne yün örüyor
Baba tecimle uğraşıyor
Oğul savaşıyor

Savaş bitince
Birlikte iş kuracaklar baba oğul
Oysa savaş bitmiyor

Anne yün örüyor
Baba tecimle uğraşıyor
Oğul savaşmıyor artık
Oğul ölüyor

Mezarlığa gidiyorlar anne ile baba
Ve ikisi de
ikisi de şaşmıyor buna

Hayat devam ediyor
kaldığı yerden
yün örmeyle
savaşla, tecimle

Tecimle tecimle tecimle
Hayat mezarlıkla iç içe..



<BLOCKQUOTE id=73066176> </BLOCKQUOTE>